بررسی ساختارهای ناهمگن اجتماعات خیارهای دریایی در خلیج چابهار بااستفاده از مدل اکولو‍ژیکی

شناسایی ترکیب و ساختار زیستی جوامع اکولوژیک از جمله اهداف اکولوژیستها در نواحی ساحلی است. بی مهرگان بستر از جوامع بسیار مهم در اکوسیستمهای دریایی بشمار می روند و با توجه به نقشی که در زنجیره غذایی، بازچرخش مواد و حتی بیوتوربیشن بستر دارند از اهمیت خاصی برخوردار می باشند. خیارهای دریایی جزو کفزیان مگافون می باشند و باوجود اهمیت اکولوژیک، اقتصادی و دارویی در زمره آبزیانی هستند که در آبهای ایرانی دریایی عمان بررسی نشده اند. جهت شناسایی گونه های موجود و بررسی مدلهای اکولوژیک در خصوص ساختار اجتماعات خیارهای دریایی این پروژه از تیرماه 1386 لغایت اردیبهشت ماه 1387 در نواحی زیر جزر و مدی قسمت شرقی خلیج چابهار در 4 ایستگاهِ بهشتی، هتل دریایی، کلانتری و سپاه صورت گرفت. در هر ایستگاه 4 کوادرات هر یک به مساحت 200 متر مربع (به ابعاد 20×10 متر) به روش غواصی اسکوبا بررسی شد. فاکتورهای محیطی اندازه گیری و خیارهای دریایی با روش استخراج اوسیکل های اپیدرمی و مشاهده و عکسبرداری توسط میکروسکپ شناسایی شدند. در این تحقیق 7 گونه خیار دریایی از راسته aspidochiritida مورد شناسایی قرار گرفتند. گونه های holothuria leucospilota،holothuria hilla، holothuria atra، holothuria arenicola، holothuria parva و holothuria pervicax متعلق به خانواده holothuriidae و گونه stichopus variegatus به خانواده stichopodidae تعلق داشته است. شوری، کدورت، دما و ph فاکتورهای محیطی هستند که بیشترین تاثیر را بر ساختار جامعه داشته اند. تغییرات تراکم بین فصول اختلاف معنی دار نشان نداده اما بین ایستگاهها در هر فصل، ایستگاه سپاه همواره دارای بیشترین تراکم بوده و با بقیه اختلاف معنی دار داشته است. بر اساس شاخص پایداری، گونه های h. leucospilota و s. variegatus جزو گونه های دائمی، گونه هایh. hilla و h. atra از گونه های رایج و گونه های h. arenicola، h. parva و h. pervicax جزو گونه های نادر می باشند. پراکندگی گونه های مشاهده شده بصورت تجمعی است. با توجه به محدودیت استفاده از تکنیک سریهای لگاریتمی و نیز توزیع لگ نرمال، غنای گونه ای بر اساس شمارش مستقیم گونه ها محاسبه شده است. بر این اساس ایستگاه بهشتی دارای بیشترین و ایستگاه هتل دریایی کمترین غنای گونه ای را داشته است. شاخصهای هتروژنیتی نشاندهنده تنوع پایین جامعه خیارهای دریایی در منطقه می باشد. هرچند که شاخص دوطرفه سیمپسون نسبت به سایر شاخصهای تنوع حساسیت بیشتری به گونه های نادر دارد اما بطور کلی بدلیل تنوع پایین و تعداد کم افراد در منطقه، هیچکدام از شاخصهای تنوع نسبت به دیگری برتری خاصی ندارند. ترازی محیطی در کل منطقه از نوسانات زیادی برخوردار نیست اما در بین ایستگاهها، ایستگاه سپاه در آبان 86 تغییر ناگهانی از خود نشان داده است. در این بررسی شاخص ترازی اسمیت و ویلسون(evar) نسبت به سایر شاخصها کارایی بهتری از خود نشان داده است. ایستگاههای بهشتی و سپاه بدلیل بیشترین غنا و تراکم، بیشترین شباهت را به یکدیگر و سایر ایستگاهها داشته اند. ایستگاههای کلانتری و هتل دریایی کمترین تشابه را به یکدیگر نشان داده اند. معیار شباهت بری-کورتیس یکی از مناسبترین شاخصهای شباهت در این بررسی بوده است.